Niepaństwowe mechanizmy naprawcze to wszelkie formy zadośćuczynienia nie będące w gestii ani pod nadzorem instytucji państwowych bądź sądów. Należą do nich liczne procesy oraz mechanizmy nadzorowane przez różne organizacje, w tym firmy, organizacje branżowe, instytucje finansowe, organizacje międzynarodowe oraz prywatni mediatorzy.
Oto kilka spośród pozarządowych mechanizmów skargowych:
Mechanizmy korporacyjne
Przedsiębiorstwa mogą oferować dostęp do środków naprawczych za pośrednictwem mechanizmów skargowych. Mogą także zaproponować arbitraż, ugodę, gwarancje niewystąpienia kolejnych naruszeń, mediacje oraz inne prywatne środki zaradcze.
Regionalne organy ds. praw człowieka
Regionalne organizacje, takie jak Rada Europy czy Unia Europejska, posiadają regionalne organy praw człowieka. Np. Rada Europy i Unia Europejska — posiadają mechanizmy składania i rozpatrywania skarg związanych z naruszaniem praw człowieka przez przedsiębiorstwa. Europejski Trybunał Praw Człowieka rozpatruje sprawy, w których państwa nie zdołały skutecznie zapobiec nadużyciom w sferze praw człowieka popełnianym przez osoby trzecie, na przykład korporacje, ani złagodzić ich skutków.
Więcej informacji uzyskasz na naszej stronie poświęconej regulacjom i ramom prawnym.
Międzynarodowe organy praw człowieka
Międzynarodowe organy praw człowieka, na przykład ciała traktatowe ONZ, mają różne role i kompetencje. Wiele z nich może przyjmować skargi indywidualne i/lub zgłaszać naruszenia praw człowieka do odpowiednich agend ONZ. Te ciała mogą także oczekiwać od państw odpowiednich reakcji oraz domagać się od nich wypełniania standardów ochrony praw człowieka. Jednak ciała oraz organy ONZ nie zapewniają ofiarom nadużyć dostępu do zadośćuczynienia i środków naprawczych, choć mogą wspierać ofiary w procesie dochodzenia sprawiedliwości.
Więcej informacji uzyskasz na naszej stronie na temat ram prawnych.
Mechanizmy skargowe instytucji finansowych oraz rzecznicy
Wielu inwestorów oraz instytucji finansowych, choćby Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, wymaga od klientów przestrzegania pewnych standardów w sferach środowiskowej, społecznej oraz ładu korporacyjnego (tzw. standardy ESG). Różne instytucje stosują różne standardy, ale co do zasady inwestorzy mogą żądać, by klienci:
- Przeprowadzali analizy wpływu swojej działalności na społeczeństwo oraz środowisko.
- Przeprowadzali konsultacje publiczne w duchu partycypacji społecznej.
- Posiadali politykę w zakresie ochrony środowiska i/lub w zakresie innych zagadnień związanych z prawami człowieka.
- Etc.
Tego typu inwestorzy zwykle posiadają mechanizmy skargowe, gdzie można zgłaszać rażące przypadki naruszeń praw człowieka. Na przykład, Międzynarodowa Korporacja Finansowa ma instytucję rzecznika rozpatrującego skargi. Zdarza się jednak, że nawet pomimo wielokrotnych skarg ze strony lokalnych społeczności instytucje finansowe nie reagują. Ale zaczyna się to zmieniać i powoli inwestorzy zaczynają wycofywać swoje wsparcie dla projektów, w których dochodzi do łamania standardów ochrony praw człowieka. Duńska Agencja Kredytów Eksportowych wycofała się z inwestycji w kopalnię Teghout w Armenii w związku ze szkodami wyrządzonymi lokalnej społeczności i środowisku naturalnemu.
Krajowe Punkty Kontaktowe OECD
Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych są aktywnie monitorowane i wspierane przez Krajowe Punkty Kontaktowe (KPK), które OECD określa mianem “agencji utworzonych przez państwa wspierające przestrzeganie standardów w celu promowania i wdrażania tych Wytycznych. KPK pomagają przedsiębiorstwom i ich interesariuszom w podejmowaniu działań na rzecz coraz skuteczniejszej implementacji Wytycznych. Zapewniają one także platformę mediacji i rozjemstwa do rozwiązywania wszelkich pojawiających się problemów praktycznych.” Co ważne, utworzenie KPK jest dla państw członkowskich OECD obowiązkowe, a nie dobrowolne.
Kraje OECD różnią się między sobą pod względem poziomu implementacji oraz procesu rozpatrywania skarg, Sam proces skargowy jest “skomplikowany i obarczony dużą dozą niepewności”, do tego stosunkowo niewiele spraw kończy się -się konstruktywnym rozwiązaniem. KPK nie mają wytycznych odnośnie wzajemnej współpracy oraz określania jurysdykcji w sprawach transnarodowych.
Jeżeli chcesz uzyskać więcej informacji, odwiedź naszą stronę poświęconą najważniejszym instrumentom oraz stronę Duńskiego Instytutu Praw Człowieka na temat Krajowych Punktów Kontaktowych National Contact Points.
