Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka
Wytyczne ONZ dot. biznesu i praw człowieka (ang. UN Guiding Principles on Business and Human Rights, UNGPs) opisują obowiązki oraz odpowiedzialność państw i przedsiębiorstw w sferze praw człowieka. Wytyczne ONZ to swego rodzaju przewodnik po tym jak zapobiegać naruszaniu i łamaniu praw człowieka przez biznes, a także jak rozwiązywać problemy i naprawiać wyrządzone szkody. Wytyczne ONZ nie są prawnie wiążące i nie powodują powstawania nowych zobowiązań w świetle prawa. Jednak opierają się na istniejących przepisach prawa w dziedzinie praw człowieka.
Wytyczne ONZ (UNGPs) zostały jednogłośnie przyjęte przez Radę Praw Człowieka ONZ w 2011 roku. Wśród członków Rady byli wówczas między innymi Kirgistan, Węgry, Polska, Mołdawia, Rosja, Słowacja i Ukraina.
Wytyczne ONZ dot. biznesu i praw człowieka opierają się na trzech filarach:
- Obowiązku państw w zakresie zapewnienia ochrony praw człowieka,
- Odpowiedzialności przedsiębiorstw za przestrzeganie praw człowieka,
- Dostępie ofiar nadużyć ze strony korporacji do odpowiednich mechanizmów naprawczych (sądowych i pozasądowych).
Więcej informacji uzyskasz w serwisie internetowym Business & Human Rights Resource Centre na portalu dedykowanym Wytycznym ONZ dot. biznesu i praw człowieka.
Materiał wideo [dostępny w kilku językach, w tym po polsku – należy w ustawieniach wybrać napisy w języku polskim]: https://www.youtube.com/watch?v=BCoL6JVZHrA
Wytyczne OECD
Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, które są wiążące dla wszystkich krajów członkowskich OECD oraz tych państw, które uznały się za związane nimi, potwierdzają obowiązek państw polegający na ochronie praw człowieka, w tym ochronie przed takimi działaniami stron trzecich, na przykład przedsiębiorstw, które mogą wywierać negatywny wpływ na poszanowanie praw człowieka. Zgodnie z Wytycznymi OECD – podobnie jak z Wytycznymi ONZ, firmy muszą: respektować prawa człowieka, między innymi poprzez łagodzenie skutków swoich działań w sferze praw człowieka; unikać wywoływania lub przyczyniania się do negatywnego wpływu na prawa człowieka; szukać sposobów na zapobieganie lub łagodzenie negatywnych konsekwencji swojej działalności i swoich relacji biznesowych; posiadać politykę zapewniającą poszanowanie praw człowieka; przeprowadzać proces należytej staranności w zakresie praw człowieka; a także zapewnić lub współpracować przy zapewnianiu środków naprawczych w przypadku negatywnych konsekwencji w sferze praw człowieka. Obecna wersja Wytycznych OECD (wydanie z 2011 r.) jest w dużej mierze inspirowana Wytycznymi ONZ, przy czym oba te dokumenty wzajemnie się uzupełniają.
Przestrzeganie Wytycznych OECD jest na bieżąco monitorowane, a proces ten wspomagają Krajowe Punkty Kontaktowe (KPK), które OECD opisuje jako ciała “utworzone przez państwa przestrzegające Wytycznych, mające na celu ich promowanie i wdrażanie. KPK pomagają przedsiębiorstwom oraz ich interesariuszom w podejmowaniu odpowiednich działań na rzecz coraz skuteczniejszej implementacji Wytycznych. Stanowią także platformę dla mediacji i rozwiązywania ewentualnych praktycznych problemów.” KPK przyjmują skargi w związku z nieprzestrzeganiem Wytycznych OECD (tzw. zawiadomienia o potencjalnym naruszeniu Wytycznych OECD). Co ważne, utworzenie KPK jest dla państw członkowskich OECD obowiązkowe. Także w Polsce funkcjonuje KPK OECD. Wszelkich informacji na temat jego działalności i struktury oraz możliwości składania skarg znajdziesz na stronie KPK – tutaj.
Procesy wdrażania Wytycznych oraz zarządzania sprawami wpływającymi do KPK bardzo się między sobą różnią w zależności od państw. Dodatkowo sam proces składania i rozpatrywania skarg bywa “skomplikowany i obarczony niepewnością,” przez co stosunkowo niewiele spraw doczekało się pomyślnego rozwiązania. KPK nie mają wytycznych odnośnie wzajemnej współpracy ani ustalania jurysdykcji w sprawach transnarodowych.
Dowiedz się więcej na temat Krajowych Planów Działania na całym świecie i Krajowych Punktów Kontaktowych National Contact Points w serwisie Duńskiego Instytutu Praw Człowieka oraz na stronie OECD.
Pierwszy akapit powyższego tekstu powstał na podstawie materiałów opracowanych przez Duński Instytut Praw Człowieka Human Rights Impact Assessment Toolbox.
Materiał wideo [tylko w jęz. angielskim]: https://www.youtube.com/watch?v=RqzLL9hqiPc&ab_channel=RoelNieuwenkamp
Prawa człowieka w prawie międzynarodowym
Zarówno Wytyczne ONZ dot. biznesu i praw człowieka, jak i Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych opierają się na międzynarodowym prawie praw człowieka, na które składają się między innymi:
-
-
-
- Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
- Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet
- Konwencja o prawach dziecka
- Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych
- Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
- Konwencja MOP nr 169 dotycząca ludności tubylczej i plemiennej w krajach niezależnych
- Konwencji o ochronie praw wszystkich pracowników – migrantów i członków ich rodzin
- Konwencja o zniesieniu pracy przymusowej
-
-
Istnieje szereg organów traktatowych czuwających nad implementacją wspomnianych porozumień. W zależności od posiadanego mandatu oraz istniejących protokołów opcjonalnych, organy traktatowe mogą przyjmować skargi, przeprowadzać wizyty w poszczególnych krajach, publikować raporty i wszczynać poufne dochodzenia.
Dowiedz się, które z traktatów zostały ratyfikowane przez każde państwo na stronie internetowej Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Praw Człowieka (portal UN Office of the High Commissioner for Human Rights).
Więcej informacji uzyskasz na naszej stronie poświęconej ramom prawnym.
