Partycypacja społeczeństwa
Partycypacja społeczeństwa w procesach decyzyjnych coraz częściej uznawana jest za prawo człowieka. Otoczenie ma prawo do wyrażania opinii i obaw odnośnie do przedsięwzięć biznesowych, zwłaszcza, jeżeli mogą one mieć negatywny wpływ na poszanowanie praw człowieka. Co więcej, niektórzy inwestorzy oczekują od przedsiębiorstw przeprowadzania konsultacji z lokalnymi społecznościami przed rozpoczęciem projektu.
“Społeczne” zezwolenie na prowadzenie działalności (social license to operate, w skrócie SLO) to koncepcja, w myśl której korporacje muszą zadbać o akceptację podstawowych założeń swoich projektów ze strony lokalnej społeczności oraz innych interesariuszy. Bez takiej akceptacji firmy mogą zetknąć się z blokadami, przeszkodami natury prawnej i kampaniami protestacyjnymi. Partycypacja społeczeństwa może być kluczowa w procesie zabiegania o społeczne zezwolenie na prowadzenie działalności oraz utrzymania go w przyszłości.
Co więcej, partycypacja społeczeństwa i współpraca z interesariuszami odgrywają kluczową role w identyfikacji, unikaniu i naprawianiu szkód w sferze praw człowieka zaistniałych w związku z działalnością firm. Stanowią one fundament procesu należytej staranności w zakresie praw człowieka.
Konwencja z Aarhus uznaje prawa każdej osoby do uczestniczenia w życiu publicznym, dostępu do informacji i wymiaru sprawiedliwości w kwestiach dotyczących środowiska. Unia Europejska zatwierdziła Konwencję z Aarhus w 2005 roku. Do innych sygnatariuszy Konwencji należą:
- Albania
- Armenia
- Azerbejdżan
- Białoruś
- Bośnia i Hercegowina
- Bułgaria
- Chorwacja
- Czechy
- Estonia
- Gruzja
- Węgry
- Kazachstan
- Kirgistan
- Łotwa
- Litwa
- Czarnogóra
- Macedonia Północna
- Polska
- Mołdawia
- Rumunia
- Serbia
- Słowacja
- Słowenia
- Tadżykistan
- Turkmenistan
- Ukraina
Materiał wideo [tylko w jęz. angielskim]: https://www.youtube.com/watch?v=rTDmhDexSjY
Dostęp do środków zaradczych. Mechanizmy skargowe
Mechanizm skargowy na poziomie operacyjnym to proces przeznaczony dla właścicieli praw dotkniętych skutkami działalności korporacji — na przykład okolicznych mieszkańców lub pracowników — pozwalający im informować firmę o naruszeniach praw człowieka. Zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, “aby umożliwić wczesne reagowanie na skargi i natychmiastowe stosowanie środków zaradczych, przedsiębiorstwa powinny stworzyć lub brać udział w skutecznych mechanizmach i procedurach rozpatrywania skarg na poziomie operacyjnym dla osób indywidualnych i społeczności, które mogą ucierpieć z powodu naruszeń praw człowieka.”(UNGP 29) Za pośrednictwem tych mechanizmów firmy powinny odpowiadać na skargi bez zbędnej zwłoki, by nie dopuścić do potęgowania się szkód i eskalacji skarg. Firmy mogą także wykorzystywać mechanizmy skargowe do identyfikowania problemów natury systemowej i wprowadzania odpowiednich zmian w swoich praktykach.
Mechanizmy skargowe mogą stanowić ważny element dostępu do środków naprawczych, mogą także być podstawą do procesów należytej staranności w zakresie praw człowieka.
Zgodnie z Wytycznymi ONZ ds. biznesu i praw człowieka (UNGP 31) mechanizmy skargowe powinny być:
- Prawnie uzasadnione: To pozwala budować zaufanie interesariuszy, dla których te mechanizmy są tworzone i pozwala wierzyć, że skargi będą rozpatrywane sprawiedliwie.
- Dostępne: Znane wszystkim grupom interesariuszy, dla których zostały stworzone i powinny zapewniać adekwatną pomoc osobom narażonym na bariery w procesie dochodzenia sprawiedliwości.
- Przewidywalne: Zapewniające jasną i dobrze znaną procedurę o ustalonym czasie trwania każdego etapu, informacje o rodzajach procesów i ich potencjalnych rezultatach, a także o sposobach monitorowania implementacji.
- Sprawiedliwe: Dbające o to, by poszkodowani mieli dostęp do informacji, porad i wiedzy eksperckiej niezbędnych do uczestniczenia w procesie skargowym świadomie i przy zachowaniu pełnego szacunku.
- Przejrzyste: Należy zapewnić stronom procesu skargowego informacje o postępach oraz o działaniu samego mechanizmu, co buduje zaufanie do jego skuteczności i pozwala uwzględnić ważne interesy publiczne.
- Zgodne z prawami człowieka: Zadbanie o to, by rezultaty procesu i wdrażane środki naprawcze były adekwatne do powszechnie uznanych praw człowieka.
- Nieustannie usprawniane: Wyciąganie wniosków z już wprowadzonych rozwiązań w celu doskonalenia mechanizmu, a także zapobiegania dalszym skargom i nadużyciom.
- Oparte na zaangażowaniu i dialogu: Konsultacje na temat struktury i sposobu działania tych mechanizmów z grupami interesariuszy, dla których zostały one stworzone; rozpatrywanie skarg i rozwiązywanie problemów ma opierać się na dialogu.
Materiał wideo [tylko w jęz. angielskim]: https://www.youtube.com/watch?v=ICOpOEktYs8&ab_channel=InterPraxisSustainability
